Czytano: 51

Kto to jest sygnalista? Rola, prawa i obowiązki w świetle przepisów BHP i prawa pracy

Sygnalista – definicja i kontekst prawny

Pojęcie „sygnalista” pochodzi z języka angielskiego (whistleblower) i odnosi się do osoby, która zgłasza przypadki łamania prawa, etyki lub norm organizacyjnych. W polskim prawie pojęcie to zyskało konkretne znaczenie w związku z implementacją Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.

Sygnalistą może być każda osoba powiązana z organizacją – nie tylko etatowy pracownik, ale także:

  • zleceniobiorca,

  • podwykonawca,

  • wolontariusz,

  • stażysta,

  • kandydat do pracy,

  • były pracownik.

Co istotne, ochrona sygnalisty przysługuje niezależnie od formy zatrudnienia i nie jest uwarunkowana obywatelstwem.

Co może zgłaszać sygnalista?

Zakres potencjalnych zgłoszeń sygnalistów jest szeroki. W kontekście BHP najczęściej są to sytuacje, które zagrażają zdrowiu lub życiu pracowników, albo naruszają obowiązujące przepisy i normy. Do najczęstszych należą:

  • Brak szkoleń BHP przed dopuszczeniem do pracy,

  • Nieprzestrzeganie przepisów dotyczących odzieży ochronnej i środków ochrony indywidualnej (ŚOI),

  • Zatajanie wypadków przy pracy lub prowadzenie niepełnej dokumentacji powypadkowej,

  • Ignorowanie przeglądów technicznych maszyn i urządzeń,

  • Utrudnianie zgłaszania zagrożeń przez pracowników,

  • Zmuszanie pracowników do pracy w warunkach niezgodnych z przepisami (np. bez uprawnień, pod wpływem substancji chemicznych bez zabezpieczeń),

  • Brak ergonomii stanowiska pracy (szczególnie w biurach i pracach z komputerem),

  • Zaniedbania w systemach wentylacji, ewakuacji, ochrony przeciwpożarowej.

 

Procedury dla pracodawców – co musi zawierać system zgłaszania nieprawidłowości?

Zgodnie z projektem ustawy o ochronie sygnalistów (który w wielu firmach już funkcjonuje prewencyjnie), pracodawcy zatrudniający 50 i więcej osób mają obowiązek wdrożenia wewnętrznego systemu zgłaszania nieprawidłowości. Taki system powinien:

  1. Być dostępny dla wszystkich zatrudnionych – z jasnymi procedurami, najlepiej w formie pisemnej.

  2. Umożliwiać składanie zgłoszeń ustnie, pisemnie lub drogą elektroniczną.

  3. Gwarantować pełną poufność danych zgłaszającego.

  4. Zapewniać bezstronną analizę każdego zgłoszenia.

  5. Zawierać procedurę działań następczych (np. śledztwo wewnętrzne, poprawki, zgłoszenia do instytucji publicznych).

  6. Chronić sygnalistę przed działaniami odwetowymi, takimi jak: zwolnienie, obniżenie wynagrodzenia, mobbing, utrata premii, przeniesienie na gorsze stanowisko.

 

Dlaczego ochrona sygnalistów jest ważna z punktu widzenia BHP?

System ochrony sygnalistów to element skutecznego zarządzania ryzykiem w firmie. Wczesne zgłoszenie potencjalnego zagrożenia – zanim dojdzie do wypadku – pozwala firmie:

  • uniknąć strat finansowych,

  • ograniczyć odpowiedzialność prawną,

  • utrzymać dobre relacje z pracownikami,

  • zbudować kulturę bezpieczeństwa i zaufania.

Przykład: pracownik zgłasza, że jedna z maszyn nie ma sprawnego wyłącznika awaryjnego. Dzięki temu możliwe jest dokonanie naprawy zanim dojdzie do wypadku z udziałem operatora.

Jak wdrożyć ochronę sygnalistów w Twojej firmie?

Dla pracodawców i osób odpowiedzialnych za BHP polecamy następujące kroki:

  1. Opracuj procedurę zgłoszeń wewnętrznych – najlepiej z pomocą specjalisty.

  2. Przeszkol pracowników z ich praw i obowiązków jako sygnalistów.

  3. Zainwestuj w bezpieczne narzędzia zgłaszania (np. elektroniczny formularz z anonimizacją).

  4. Powołaj niezależnego koordynatora ds. sygnalistów lub zleć obsługę zewnętrznemu podmiotowi.

  5. Zapewnij szkolenia okresowe, uwzględniające tematykę zgłaszania nieprawidłowości.

W Niepublicznym Centrum Kształcenia Zawodowego „Sokrates” oferujemy profesjonalne doradztwo i szkolenia z zakresu BHP, w tym także tematów związanych z ochroną sygnalistów.

Zobacz naszą pełną ofertę szkoleń BHP

Na naszej stronie znajdziesz pełen zakres szkoleń, w tym:

  • szkolenia wstępne i okresowe BHP,

  • szkolenia z pierwszej pomocy,

  • kursy dla służb BHP,

  • szkolenia PPOŻ i ewakuacyjne,

  • szkolenia dla pracodawców i kadry zarządzającej,

  • szkolenia online i stacjonarne.

Sprawdź naszą ofertę:
👉 https://www.szkolenia-bhp.info.pl/szkolenia

Najczęstsze pytania o sygnalistów w BHP

Czy temat sygnalistów dotyczy tylko dużych firm?
Nie. Choć obowiązek wdrożenia procedury dotyczy firm powyżej 50 pracowników, mniejsze organizacje również powinny tworzyć bezpieczne środowisko zgłaszania nieprawidłowości – to działanie profilaktyczne.

Czy zgłoszenia mogą być anonimowe?
Tak. System powinien dopuszczać anonimowe zgłoszenia, choć ich rozpatrzenie może być trudniejsze. Kluczowe jest zapewnienie ochrony tożsamości osoby zgłaszającej.

Czy każde zgłoszenie musi być rozpatrzone?
Tak. Pracodawca ma obowiązek udokumentować przyjęcie, analizę i działania następcze w stosunku do każdego zgłoszenia.

Jakie są konsekwencje braku procedur dla sygnalistów?
Po wejściu w życie przepisów krajowych, brak procedur może skutkować grzywną, karą administracyjną, a w przypadku działań odwetowych – także odpowiedzialnością cywilną.

Skontaktuj się z nami – zadbaj o bezpieczeństwo w Twojej firmie

Potrzebujesz pomocy w opracowaniu polityki sygnalistów?
Chcesz przeszkolić pracowników lub wdrożyć skuteczny system zgłoszeń?

Skontaktuj się z nami – oferujemy kompleksowe wsparcie dla firm, instytucji i osób indywidualnych w całej Polsce.